Deze website is vernoemd naar de Salicornia, oftewel Zeekraal. Deze botanische grensganger leeft rondom de waterlijn, waar de wind langs onze benen striemt, het zout aan de lippen kleeft en de zon op de huid brandt. Waar de maretak, elders op deze weblog beschreven, een brug legt tussen ‘aarde’ en ‘hemel’, doet deze plant dat in het ‘horizontale’, tussen het zoute zeewater en het land, in de zogenaamde ‘zilte zoom’. Velen zullen haar kennen als een culinaire delicatesse, verkrijgbaar in de gespecialiseerde groentewinkels. Vroeger werd de zeekraal verzameld op buitendijkse gebieden in Zeeland. Maar dat mag niet meer en nu eten we gekweekte exemplaren, let wel: zónder zout toe te voegen, want dat zit er van nature volop in. Vandaar het woord ‘sali’ in haar naam, dat refereert naar ‘zout’ … even doorkauwen … dan verschijnt een smaak die aan spinazie doet denken. Verbazingwekkend is dat niet, als je weet dat beide planten tot dezelfde familie behoren: de Ganzenvoetfamilie, oftewel de Chenopodiaceae (wat een prachtig woord!).

De Salicornia europaea, zoals de officiële naam luidt, komt, in tegenstelling tot wat het achtervoegsel suggereert, ook buiten Europa voor. Eigenlijk is het een kosmopoliet, een wereldbewoner. Zo komt ze voor langs de kusten van Noord-Amerika en groeit ze aan de oevers van hooggelegen zoutmeren in de Rocky Mountains. In ons land vind je haar op stranden, buitendijkse gebieden, slikken en schorren. Door alles is er één rode draad: ze leeft op de grens tussen zout water en land. En haar behoefte aan zout is niet luxe, noch een kwestie van dat zout kunnen verdragen. Het is letterlijk een levensvoorwaarde. En dat is uitzonderlijk voor een landplant, want de meeste daarvan leggen het loodje als ze zouden moeten groeien in, bijvoorbeeld, ons Noordzeewater. Uit onderzoek blijkt dat de Zeekraal een ruim vier keer zo hoge concentratie als ons kustwater nog tolereert. Om een idee te krijgen: dat betekent dat ze het uithoudt in een zoutoplossing vergelijkbaar met 120 gram keukenzout opgelost in een liter water. En om het uitzonderlijke hiervan nog verder te duiden: de zoutconcentratie van ons bloed is vergelijkbaar met een keukenzoutoplossing van ongeveer 9 gram in een liter.

Dat willen en kunnen leven in een zout milieu verklaart veel de andere uitzonderlijke eigenschappen. Bijvoorbeeld: het waterige karakter van haar voorjaars- en zomerstengels. Biologen hebben een woord voor planten met een dergelijke ‘wateropslag’: succulenten. De bekendste voorbeelden daarvan zijn de cactussen, die water opslaan als aanpassing aan droogte. Nu leeft de Salicornia niet in een droog milieu, vaak want ze staat vaak letterlijk ín het water. Maar dat zoute water betekent voor de meeste landplanten dat ze ‘fysiologisch droog’ staan. Ze is als het ware een ‘cactus van de lage landen’.

Nog meer doet haar aan een cactus denken: de ronde vormen. Sommige cactussen nemen letterlijk een bolvorm aan, wat een aanpassing is aan een warme, droge omgeving. Want door een bolvorm aan te nemen koppel je een maximale inhoud aan een minimaal oppervlak. Bolvormige structuren houden hun inhoud ‘binnen’. Het tegenbeeld is dat van het platte blad. Dat heeft een minimale inhoud en een maximaal oppervlak. En ook dat drukt weer uit wat de plant doet: contact met de omgeving leggen, in dit geval contact met het zonlicht. Deze beide aspecten, bolvorm en minimaal blad, zien we bij de Zeekraal. Ze heeft dikke, soms ronde stengels. En voor je het weet zie je de blaadjes over het hoofd, want die zijn niet groter dan een paar kleine, kruiswijs tegenoverstaande vliezige scheden, dicht tegen de stengel aangedrukt, waar die wonderlijke insnoeringen zitten die doen denken aan de vetplooien in een babyarmpje.

Maar zoals altijd … extremen wekken tegenstellingen op. Want de Salicornia heeft zoet water nodig om te ontkiemen. Regenwater dus, of laag water aan de kust. Juist in de voortplanting komt de ware aard van levende wezens naar voren. Zoals bij de krokodil, een typisch waterdier. Denken we. Maar voor de voortplanting kruipt ze het land op en maakt dáár haar nest. In dat ontkiemen in zoet water onthult de Salicornia haar element: het land. Des te indrukwekkender wordt dan dat vermogen om met het zoute water om te kunnen gaan. Deze plant is een bewoner van twee tegengestelde werelden! Biologen noemen dergelijke planten vaak pioniers. Die grensgangers weten onherbergzame of nieuwe stukken land te koloniseren en voorwaarden te scheppen voor de groei van andere organismen. De Zeekraal vangt slib aan haar stengelvoet, hoogt daarmee het land op, stap voor stap, millimeter voor millimeter en schept zo embryonale duintjes. Land in zicht! Zoals alle pionierplanten komt de Salicornia, vestigt zich, schept voorwaarden voor anderen, en verdwijnt.

Nog zoiets bijzonders: de bloemen. Net zoals bij de bladeren, geldt ook voor de bloemen: als je niet weet dat ze er zijn, zie je ze niet. Typische bloemen van een windbestuiver. Geen opvallende structuren, geen geur noch kleur. Dat laatste krijgt de plant pas in de herfst. De stengels vlammen dan op, in een palet tussen licht- en donkerrood in. Tegelijkertijd is de malsheid van de jonge stengels dan verdwenen.

De Zeekraal: een pionier, een grensganger, een plant die de verbeelding prikkelt …