Het is een klap in je gezicht, het plein voor het Amsterdamse Centraal Station. De chaos van de Noord-Zuidlijn. Tot 2017 moeten we adem nog even inhouden. Soms probeer ik me Amsterdam wel eens voor te stellen, vóór de aanleg van het Centraal Station. De Zuiderzee, met haar eb- en vloedbewegingen, drong naar binnen. De schepen lagen buitengaats of, bij zwaar weer, voor het eiland Pampus. Vanuit het binnenland stroomde de Amstel aan, en buiten de stad lagen de drassige weilanden. In 1889 was het klaar, dat kunstmatige eiland waarop het station staat. Amsterdam werd definitief van het water afgesloten.

Maar niet teveel getreurd. Want eindelijk is een nieuwe fase in de aanleg van de Noord-Zuidlijn gestart: ze gaan graven. De twee reusachtige boormachines hebben, als ware het levende wezens, namen gekregen: Noortje en Gravin. Met elke meter die ze vooruitkomen, stijgt de spanning. Blijft de Bijenkorf rechtop staan? En hoe zal het gaan met die smalle Ferdinand Bolstraat? Goddank is er hulp van Hogerhand, want in de tegenover het station liggende Sint-Nicolaaskerk zijn Noortje en Gravin ingezegend. Kan niet meer mis gaan.

Een dag na die inzegening liep ik over dat Stationsplein, op weg naar het grootste ‘science center’ van Nederland, het NEMO. Mijn blik viel op de aan de overzijde liggende Sint-Nicolaaskerk. Die kans laat je natuurlijk niet liggen. Eerst maar even daarheen. Zou er nog iets terug te vinden zijn van die inzegening, dat merkwaardige huwelijk tussen technologie en religie?

De Sint-Nicolaaskerk, van buiten donker en dreigend, is opgetrokken in die typisch katholieke, neogotische stijl. Als je niet beter weet, denk je een eeuwenoud gebouw te betreden, maar het stamt uit 1887. Toeristen lopen in en uit. Twee Japanse vrouwen steken waxinelichtjes aan. Ondanks het drukke verkeer buiten, is de sfeer rustig. Nergens een spoor van de inzegening. Maar misschien zijn Noortje en Gravin te horen, ze zijn immers vlakbij! Maar ik bespeur geen onderaards gebrom, geen trillende parafernalia. Op mijn knieën gaan zitten, en een oor op de vloer leggen, durf ik niet. Als compromis neem ik plaats op een kerkbankje, vlakbij een gekruisigde Christus. Een man loopt erheen, legt zijn handen op de doorboorde, bebloede voeten en prevelt een gebed. Voor de rest zwijgt de kerk. Op dus naar NEMO!

Het is een kwartiertje lopen. Alle tijd om na te denken over het wereldberoemde experiment van Stanley Miller (en Harold Urey) uit 1953, dat in NEMO herhaald wordt. Op de foto boven zie je Miller, in de weer met een ontstekingsmechanisme. In de bol linksonder zit een mengsel van anorganische stoffen die volgens zijn theorie op aarde aanwezig waren, vóór de ontwikkeling van het leven: ammoniak, water, waterstofgas en methaan. In de grote bol, rechtsboven, steken elektroden naar binnen. Ze produceren vonken die de bliksemontladingen in de oeratmosfeer moeten imiteren. Na een week kon Miller in de vloeistof organische stoffen aantonen: aminozuren, de bouwstenen van eiwitten. En als je weet dat er geen leven zonder eiwitten mogelijk is, dan maak je makkelijk de volgende denkstap: in de bol van Miller ontstond de biochemische basis voor het eerste leven!

Het gebouw van NEMO, ontworpen door Renzo Piano, is schitterend, met dat schuine dak, de geoxideerde, groene koperplaten tegen de zijwanden en de IJtunnel die erdoor opgeslokt lijkt te worden. Binnen zijn er vijf verdiepingen ‘vol wetenschappelijke en technologische doe- en ontdekdingen!’ De populariseringen vliegen je om de oren, zoals: ‘Ben je je hormonen?’ Of: Geslachtsrijp: ready to roll!’ En wat te denken van deze raadselachtige zinnen: ‘Kijk eens naar al die mensen, zie je al die verschillende gezichten? Iedereen is uniek. Er is er maar één zoals jij. Toch is er iets dat wél gelijk is, van eencelligen tot olifanten, van madeliefjes tot krokodillen … het is hetgeen dat maakt dat je bent wie je bent’. Voor wie het nog niet had bedacht: met dat ‘iets’ bedoelen ze DNA, of, in de woorden van NEMO, ‘codenaam: DNA’.

NEMO maakt lawaai. Dat komt door al die ‘doe- en ontdekdingen’. Het piept er, knarst, sist. Lichtelijk murwgeslagen bezoek ik het toilet, om me even op te frissen. Maar zelfs daar laten de zegeningen van de technologie je niet in de steek. Er hangt een Dyson handendroger! Fasten your seatbelts! Dit apparaat droogt binnen 10 seconden je handen, vanwege een luchtstraal die een snelheid heeft van maar liefst 640 kilometer per uur! Kortom: op naar Miller!

Het is even zoeken … ja … daar staat de kolf, traag schuddend. De twee bollen op de foto boven zijn in de opstelling van NEMO verenigd tot één bol. Vloeistof onderin en, in de lucht erboven, de twee elektroden. Ik ga op het krukje zitten en speur naar het resultaat … vreemd … de vloeistof is donker, bijna zwart. Zou dat door de aminozuren komen? Op zoek naar een antwoord zet ik één van de koptelefoons op, maar daar komt geen geluid uit. Een paar keer drukken op een touchscreen geeft meer resultaat. Onderzoekers van de Technische Universiteit Eindhoven, die het experiment begeleiden, hebben geconstateerd dat de zwarte kleur in de vloeistof door roet wordt veroorzaakt. Met enige scheikundige kennis is de conclusie dan snel gemaakt. Roet bestaat uit koolstof, en van de stoffen in de bol bevat alleen methaan koolstof. Dus moet het methaan ontleed zijn. Geen vorming, maar afbraak. Geen voorlopers van het leven. In Eindhoven onderzoeken ze nog wat de oorzaak kan zijn van dit onverwachte resultaat. Afwachten maar.

Ik staar in de uitgebluste oersoep en denk aan het onderzoek van de theologe Ellen van Wolde. Kortgeleden haalde ze er de voorpagina’s mee. In het eerste Bijbelboek, Genesis, staat het christelijke scheppingsverhaal. Maar, op grond van allerlei taalkundige overwegingen, meent ze dat God niet schiep, maar scheidde, in iets wat al geschapen wás. Voortaan kunnen we dus beter spreken over God de Scheider, in plaats van God de Schepper. Ik kijk weer naar de oersoep en meer vragen komen in me op. Was Miller een gelovig mens? En wat zou Andries Knevel van deze ideeën vinden?

Ineens staat er een meisje naast me. Ik was zó verzonken in de oersoep dat ik haar niet aan zag komen. Hoe oud zal ze zijn? Negen jaar, tien jaar? Ze gaat naast me zitten, op de andere kruk, en observeert me nauwgezet. Moet er wonderlijk uitzien: een man met een koptelefoon op de oren, kijkend naar een draaiende kolf met een zwarte drab erin. In de verte zie ik de groep joelende en rennende kinderen waar ze bijhoort. Ik ben blij voor haar: ze heeft een jonge, enthousiaste meester die ook een beetje baldadig rondloopt. Nog steeds kijkt ze me vragend aan. Maar ik weet werkelijk niet wat ik over het experiment zou moeten zeggen. Als stilzwijgend compromis kijken we samen naar de schuddende bol, tot de meester haar roept. Ze springt van de kruk en huppelt weg. Ik volg haar. Ze stopt nog even, bij een groot driedimensionaal, plastic model van een cel. De verschillende onderdelen zijn eruit te halen, en weer in te stoppen. Ze pakt de kern eruit en legt die naast het model op de grond, want meester roept nogmaals. En weg is ze. Eventjes kijkt ze nog in mijn richting en zwaait met een vliegensvlug omhoog gestoken handje.

Tevergeefs probeer ik de dialoog met mijn oersoep te hervatten, en bedenk: zat ze maar weer naast me, dat meisje, op haar kruk. Want nu weet ik wél iets te zeggen. Ik zou een verhaal vertellen. Een sprookje, een mythe, of iets uit Pluk van de Petteflet. Of een verhaal over twee reusachtige slakken die met hun rasptongen door de Amsterdamse bodem kruipen, van hun route afwijken, en onder de huizen de verhalen van de bewoners horen. Ik zou kunnen vertellen over olifanten, madeliefjes, krokodillen, eencelligen of over die Grote Scheider. Eigenlijk maakt het niet uit, want elk verhaal heeft zijn waarde. Elk verhaal bestaat, omdat het bestaat, in ieder mens, waar ook ter wereld. Verhalen vormen het DNA van de ziel. Door de verhalen die mensen aan elkaar vertellen weten ze, voelen ze, dat het leven onuitroeibaar is, dat het zich ten alle tijden kan vernieuwen, al is het vernederd, kapotgemaakt of onderuitgeschoffeld … ja … dat had ik haar willen vertellen …