Net wilde ik de huiskamer uitlopen, toen de stem van Andries Knevel zich aan mijn trommelvlies vasthaakte. Het bleek het programma Het elfde uur te zijn. Thema: evolutie of schepping? Drie deskundigen aan het woord in een aloude discussie die sinds 1859, toen Charles Darwin zijn On the origin of Species (Over het ontstaan van soorten)  publiceerde, als een veenbrand voortwoekert. Aanleiding is het tweehonderdste geboortejaar van Darwin, de grondlegger van het moderne evolutiedenken. Tegenover Knevel zat hoogleraar Cees Dekker, jarenlang spreekbuis van de intelligent design-beweging, het moderne jasje waarin het creationisme zich tegenwoordig hult. Het was wel een beetje sneu voor Knevel, want Dekker is van standpunt verschoven, is gaan nuanceren. Nee, hij is geen creationist meer, maar theïstisch evolutionist. Hoe verzin je het! Het betekent dat je zowel geloof als wetenschap erkent. God bestaat en zit in alles, dus ook in de evolutietheorie. Maar om daar nou een nieuw begrip voor te verzinnen … Pierre Teilhard de Chardin had het er al over, in de vorige eeuw. En wat dacht je van Aristoteles, meer dan tweeduizend jaar geleden, met zijn ‘Onbewogen Beweger’?

Maar goed, toch maar weer een nieuw Darwinjaar. En dat belooft wat! Zo zal de komende weken, rondom de geboortedag van Darwin (12 februari), een grootscheepse huis-aan-huisactie plaatsvinden. Diverse christelijke organisaties hebben de handen ineen geslagen en gooien bij zo’n zes miljoen huishoudens een brochure in de bus onder de titel Evolutie of schepping – wat geloof jij?. Daarin worden mensen geholpen bij de keuze ‘geloven wat de evolutietheorie vertelt over de wordingsgeschiedenis van de mens of geloven wat er in de Bijbel staat’. Want, zo staat er, ‘de evolutietheorie is geen exacte wetenschap (…) er is geen technisch bewijs voor, je kunt er ook geen experimenten op loslaten. Het gaat hier om een historische wetenschap, die probeert te verklaren hoe iets in het verleden is gegaan. Daarbij hangt het er heel sterk vanaf door welke bril je naar dat verleden kijkt. Wat geloof je, welke vooronderstellingen hanteer je?’ Er is ook de onvermijdelijke dreigende taal: ‘Eeuwenlang hebben we de antwoorden ontleend aan de Bijbel, maar sinds 150 jaar menen we het zelf beter te weten. Met alle gevolgen van dien.’ Oppassen moeten we: ‘Waarom houden we niet vast aan wat de Bijbel ons voorhoudt? Als je eenmaal loslaat dat God de hemel en de aarde in zes dagen heeft geschapen, waar stop je dan?’. De woorden lijken vooral op eigen kring gericht, want ‘we hebben er ons door christenwetenschappers van naam van laten overtuigen dat we de eerste hoofdstukken van Genesis geestelijk moeten lezen.’

Paradise lost.

Fascinerende titel trouwens: Evolutie of schepping – wat geloof jij?. Vooral dat zinnetje aan het eind is veelzeggend. Eigenlijk is het een zwaktebod, waar angst achter verborgen ligt. Als ik terugdenk aan vergelijkbare acties over geloof en evolutie, dan droegen die altijd vergelijkbare titels, maar nooit stond zo’n zinnetje erachter – wat geloof jij?  Dit geeft aan dat het denken als groep onder druk staat, blijkbaar ook in sommige christelijke kringen. Ook daar resteert uiteindelijk maar één tactiek: de mensen individueel aanspreken. Het ‘we’ desintegreert, dus: wat vind jij ?

Even nog een herinnering, over diezelfde veenbrand. Ik zie de discussies nog voor me, die de EO, nog in haar beginjaren, in gang zette. Adam of aap?, zo heette de serie uitzendingen uit 1977 (overigens staan de teksten ervan op internet). Heerlijke uitzendingen waren dat, we keken er vaak met een groep biologiestudenten naar, als naar een alternatieve soap. We konden niet wachten op de nieuwste aflevering. We hoorden zulke andere dingen dan in de collegezalen! We hebben wat afgediscussieerd. En gelachen! Ik zie nog de afdruk van een dinosauriërvoet, met die van een mens erin. Met andere woorden: er is geen evolutie. De aarde is jong en geschapen. Mens en dinosauriër hebben samen geleefd, na een eenmalige scheppingsdaad.

Ook de uitzending van Knevel was gepolariseerd en met een open eind. Schepping of evolutie? Adam of aap? Engel of dier? Je wordt geforceerd een standpunt in te nemen, een geloofsstelling te betrekken. Als vanzelf ga je bij jezelf te rade. Waar sta je? En als ik eerlijk ben over mezelf … ik draag het evolutiejasje wel, maar het zit niet helemaal lekker (zie ook een eerder bericht). Dat is lastig voor een bioloog, bijna een taboe. Maar een theïstisch evolutionist wil ik ook niet zijn, noch aanhanger van de intelligent design. Het thema evolutie is een oneindige, en ook persoonlijke zoektocht.