Zandvoort. Het is oorverdovend stil langs het hoge hek van het circuit. Geen gillende raceauto’s, nul bezoekers, geen overvolle treinen en files … geen Max. Een virus kwam langs, dus gingen de Formule 1-races niet door. Een domper voor velen. Maar als liefhebber van de duinen grijp je dan je kans. Eindelijk een moment om het gebied in stilte te verkennen.

Het voetpad langs het hek lijkt niet officieel, maar is wel goed begaanbaar. De lucht is ongelooflijk blauw … zo’n helderheid kan ik me niet herinneren. De vegetatie is weelderig, het voorjaar is geëxplodeerd. In het koor van vogelgeluiden voeren nachtegalen en tjiftjaffen de boventoon. De kakafonie ontroert me. Dat zal ook wel komen door die Corona-crisis, want hoewel je daar nuchter onder probeert te blijven, werkt ze ondergronds natuurlijk wel door in je gemoed. Lichtelijk geëmotioneerd sta ik stil bij een roomwitte, overdadig bloeiende meidoorn. Het is alsof een reusachtige pan met melk is overgekookt. Als ik wegloop, stap ik bijna ik op twee reusachtige wijngaardslakken. Wat een indrukwekkende beesten zijn dat toch. Ik kniel neer om ze beter te kunnen bestuderen en maak een foto … ja, ze hebben elkaar gevonden en lang zal het niet meer duren voordat ze hun kalkachtige ‘liefdespijltjes’ in elkaars huid prikken, als startsignaal voor eigenlijke paring. Gevoelige, zintuiglijke dieren zijn het. Behoedzaam tasten ze, proeven en kijken ze, met die ogen op steeltjes.

Ik loop verder. Het hek is hoog. Daar klim je niet zómaar overheen. Maar, vreemd genoeg, zijn er meerdere plekken waar je er vrij gemakkelijk onderdoor kunt kruipen. Zal ik het erop wagen? Ik buig me voorover … en val mijn jeugd in …

Ooit was ik hier, samen met een vriendje. Een jaar of tien was ik. We hadden geen zitplaatsen op de tribune, dus struinden we over het complex. Het was nog stil. Maar ineens brulden in de verte de motoren en kort erna gierden de bolides langs ons heen. Nóg voel ik de indruk die ze op me maakten, hun snelheid, maar vooral die jankende geluiden. Ik voelde me klein en juichte tegelijkertijd. De sensatie. De geuren van asfalt, rubber, verbrandingsgassen. Van de race snapte ik niets, hoe die in elkaar zat, wie er meededen. Maar het maakte niet uit. Ik weet nog dat er op een gegeven moment in de verte zwarte rook omhoogkringelde. Opgewonden renden we erheen en zagen de gecrashte auto …

Die races zijn toch vooral voor jongetjes.

Een paar jaar later, op de middelbare school, hoorde ik over slinkende voorraden grondstoffen, het uitsterven van planten en dieren, de vervuiling door fossiele brandstoffen. Mijn beeld kantelde. Dat fascinerende circuit groeide uit tot een doorn in mijn oog. Als reactie ontwikkelde ik puberale dagdromen. Dan zag ik mezelf rijden over het circuit, in een soort landbouwmachine. Die ploegde eerst het asfalt om en in dezelfde beweging werden er duindoorns in het zand gepoot. Soms dagdroom ik nóg wel eens over die megamachine. Daar schaam ik me een beetje voor en dan merk je wat je ‘echte’ leeftijd is … eigenlijk ben ik niet ouder dan vijftien jaar …

Nee, ik kruip toch maar niet onder het hek door. Ik zie me al in de armen van een bewaker lopen. ‘Meneer! Waar gaat dat heen?’ Als ik opsta, valt mijn oog op een kartonnen label met opdruk. Er staat een barcode op en de naam van website. Mijn telefoon loodst me direct door naar de Zwitserse firma Geobrugg. Die blijkt de constructeur te zijn van een hekwerk achter een nieuw aangelegde haarspeldbocht op het circuit. Een unieke bocht is het, want het wegdek maakt er een helling van 18 graden. Twee auto’s kunnen er naast elkaar rijden, zo’n metertje of vier onder elkaar … dat zou ik tóch wel eens een keertje willen meemaken …

Ik struin verder over het olifantenpaadje en klim een hoge, kale duintop op. Het verbaast me: hier kun je zómaar naar het circuit kijken, helemaal voor niets! Ik zie een reep asfalt die overgaat in een scherpe bocht en, aan de andere kant, het dak van de hoofdtribune. Meer mensen blijken deze plek te kennen, gezien de achtergelaten rotzooi. Papiertjes, blikjes, doppen van flessen, sigarettenpeuken. Ik maak het mezelf gemakkelijk en ga zitten, lekker loom in het milde voorjaarszonnetje, met het circuit bewegingsloos onder me. Lange tijd gebeurt er niets, totdat een auto aanrijdt, in een tergend slakkengangetje. Het ziet er absurd uit en ik schiet in de lach. Het is een vreemd, zwart model, met geblindeerde ramen en een tegelijk chique én sportieve uitstraling. Het raampje van de bestuurder schuift open. Ik voel dat er naar me gekeken wordt. Maar het voertuig stopt niet, kachelt in hetzelfde tempo voort en verdwijnt uit zicht.

De rust keert terug. Dromerig woel ik met een hand door het losse zand en voel iets hards … glas … ik graaf het object uit. Het is een oud, gezandstraald Coca-Colaflesje. Ik lees de informatie. De inhoud is ongewoon: 0,185 liter. Er staat ‘coffeinehoudend’ op, tegenwoordig zouden we het woord ‘cafeïne’ gebruiken. Het glas is dik en loodzwaar, zo zie je dat tegenwoordig niet meer. Ik neem het mee, misschien lukt het me thuis om de leeftijd te achterhalen …

Ik besluit terug te lopen. Op goed geluk loop ik in de richting van het fietspad en kom uit bij een fraaie stuifzandvlakte. Dit is een extreme plek waar het spaarzame leven meedogenloos is geëxposeerd aan de zon. De bodem is droog en voedselarm. Wie hier weet te overleven is een held, een pionier. Kijk … plukjes met het Driekleurig Viooltje. Je gelooft je ogen niet. Dat zoiets kleins zulke mooie kleuren weet te toveren en dat onder die diepblauwe lucht, die me onverminderd blijft fascineren. Verderop staan de ingedroogde staketsels van de giftige Doornappel en middenin jubelt weer zo’n overkokende meidoorn. En  daar,  je zou er zó aan voorbijlopen, een veldje met Zandzegge, eenvoudig ogende grasachtige planten. Voor de zoveelste keer buk ik nederig en graaf voorzichtig het zand rondom het plantje weg. Zo zie je wat dit bescheiden maar taaie wezentje doet. Het vormt ondergrondse, meterslange wortelstokken van waaruit nieuwe plantjes omhooggroeien. Je kijkt dus niet naar kleine, losse plantjes, maar naar een ondergronds met elkaar verbonden kolonie …

Thuis haal ik mijn colaflesje uit het rugzakje. Op internet blijkt er een hele handel in te bestaan. Maar nergens krijg ik exact helder wat de ouderdom van mijn exemplaar is. Je hoopt op een tabel, zoals je vogels of planten determineert, maar helaas. Wel vind ik een artikel met daarin een reportage over een Vlaming die de bezitter is van een enorme collectie colaflesjes en -blikjes. Na wat geklik vind ik zijn emailadres en waag het erop … binnen een kwartier ontvang ik een mailtje en geeft hij toestemming de gegevens van mijn flesje aan hem door te sturen! En dan maar meten. De maximale breedte van het flesje, hoogte, gewicht (390 gram!) en … o ja … er staat ook nog een code op … 20-74X … tenslotte maak ik een foto om die prachtige Coca-Colakrulletters in beeld te brengen …

Weer ontvang ik binnen de kortste keren antwoord. De code op het flesje blijkt sleutelinformatie te zijn. De 20 en de X refereren naar de mal, het ‘loden omhulsel waarin het gesmolten glas is gegoten’. De 74 geeft het jaartal aan: 1974. Mijn flesje heeft dus waarschijnlijk zo’n 46 jaar onder het zand gelegen! En ik krijg nog meer informatie. Dat de inhoud van 0,185 liter in die tijd de standaard was, maar daarna uitgroeide naar 0,19 liter en dat we nu al een tijd op 0,20 liter zitten. En door mijn informant kan ik een nieuwtje melden: binnen twee jaar wordt het volume, zoals nu al gebruikelijk is in de Verenigde Staten, uitgebreid naar 0,237 liter. Een simpel rekensommetje leert dat dit, vanaf 1974, een toename is van maar liefst 28%!

En door al deze data ga je doordenken, als cola-archeoloog … ja … ik denk dat het een mán is geweest die in 1974 op die duintop heeft gezeten. Daar dronk hij zijn colaatje, kijkend naar de races, en liet zijn flesje achter. Maar naar welke races heeft hij gekeken? Een reële optie is de Grand Prix van dat jaar. Die werd gewonnen door … ach ja … bekende naam: Niki Lauda. Het jaar ervoor, 1973, was voor Zandvoort een rampjaar. De Britse coureur Roger Williamson kwam om. Lekke band, crash, brand, rook, verstikking. En toen het kalf was verdronken, dempte men de put door eindelijk met de nodige veiligheidsmaatregelen te komen. Risicomanagement deed zijn intrede en daar kreeg mijn colaman mee te maken. Misschien verveelde hij zich wel, nu de ruwe, sensationele randjes van de races werden afgeschaafd en heeft hij, uit balorigheid, het flesje maar ingegraven …

Maar het flesje zèlf fascineert me nog het meest. Want dat vertelt een verhaal over de recente ontwikkeling van de mens. In een halve eeuw tijd is de inhoud van een standaardconsumptie flink gegroeid. Oftewel: we zijn meer gaan consumeren, terwijl de verpakking lichter is geworden. Gemak dient de mens. Lekker loom een colaatje drinken. Al met al zijn we consumptiever geworden, gulziger, luier. Tegelijk willen we meer prikkels, maar alleen tegen een lager risico. Wat een paradoxale wezens zijn we toch!

De avond van dezelfde dag fiets ik terug naar Zandvoort, want het beeld van die intens blauwe lucht laat me niet los. Op het strand aangekomen blijkt de helderheid onverminderd groot. Er is geen enkele condensstreep. Schiphol ligt plat. Rood en rond zakt de zon in de zee. Zou dit een neveneffect van Corona zijn? Minder vliegactiviteiten, minder vervuiling, minder stofdeeltjes? En als ik terugfiets langs de stille Zeeweg zie ik, terwijl het nog maar net begint te schemeren, de eerste sterren al verschijnen. De mens houdt deze dagen krampachtig de adem in. Maar de natuur … ze ademt uit …