De radio stond aan. Het nieuws. Deprimerende berichten. Maar er veerde ook iets vrolijks op. Op Texel was een extreem zeldzame eend gesignaleerd, welgeteld één exemplaar: een brileider. Ongelooflijk! Direct maar even mijn vogelgidsen geraadpleegd. Slechts één (van de vijf) noemt de brileider, een beetje terloops en zonder afbeelding erbij. Logisch is dat wel, de vogels leven immers ver weg, in ijskoude streken. Het grootste deel van het jaar verblijven ze op de Beringzee, tijdens de broedperiode in Noordoost-Siberië en Noordwest-Alaska. Met andere woorden, het gaat hier om een unieke dwaalgast die niet eerder in Nederland is gesignaleerd. En iedereen met een beetje vogelhart wil zo’n dier dan natuurlijk zien. Want al die plaatjes op internet zijn wel mooi, maar uiteindelijk toch een schamel surrogaat voor de werkelijkheid. De eigen waarneming beklijft het meest. Op dus naar de meest vogelrijke gemeente van Nederland! Het liefst was ik direct afgereisd, maar ik zag op tegen de weekenddrukte. De eerstvolgende maandag dan maar, wat wel een beetje link was. Want in de tussentijd zou hij zomaar gevlogen kunnen zijn …

Maandagochtend vroeg, het is nog donker, surf ik naar de prachtige website www.waarneming.nl, het ultieme platform waar natuurwaarnemingen samenkomen. Natuurlijk is het een illusie om te denken dat er nu al meldingen over de brileider op zouden staan. Toch, betrekkelijk vroeg, om 8.58 uur, staat de eerste registratie al online. Plek van waarneming, net als de week ervoor: de Waddenzee ter hoogte van het dorpje Oosterend. Dus waag ik de gok. Op weg! 

Lichtelijk gehaast fiets ik naar het station, door de mistige stad. Ook vanuit de trein richting Den Helder valt niet veel te zien, al dagenlang is de wereld door en door grijs. De overtocht is even kleurloos, de contouren van de Texelse kustlijn onthullen zich pas laat. Als ik iemand hoor zeggen dat het vandaag Blue Monday is, zakt mijn moed een beetje richting schoenen. Nee, dit is niet echt het weertype om vogels te spotten. Ben ik bezig met een kansloze missie? Mijn onzekerheid groeit verder als ik medereizigers zie, zwaar bewapend met van die turboverrekijkers met lange lenzen (‘telescopen’). Ja, bedenk ik, mijn verrekijker is een prachtding van een topmerk, maar waarschijnlijk toch te zwak om de brileider tussen de golven van de Waddenzee goed te kunnen waarnemen. Ik troost mezelf met de gedachte dat de brileider, net zoals de verwante, algemeen voorkomende ‘gewone’ eider, een grote eend is. En hoop doet leven, want als ik voor de zoveelste keer op waarneming.nl kijk, zie ik dat er nieuwe registraties zijn. 

Op de boot heb ik nog tijd om meer te lezen over de brileider, die de Latijnse naam Somateria fischeri draagt. Wat is dit een bonte vogel! De foto’s knallen van mijn telefoonschermpje. Zonder twijfel is de tekening op de kop van het mannetje het meest kenmerkend voor deze soort. Vooral opvallend is de grote, ronde, witte oogvlek waar, zo lijkt het, met eyeliner een zwarte rand omheen is getrokken. De naam brileider is hiervan afgeleid want, inderdaad, vanuit de verte lijkt het of de vogel een reusachtige bril met zwart montuur draagt. Ook fraai zijn de unieke olijfgroene en olijfbruine kleuren op de kop. En ik stuit op meer interessante weetjes. Pas in 1995 is ontdekt waar de dieren overwinteren. Massaal klitten ze samen op de Beringzee, waar ze met de duizenden zwempoten wakken in stand houden zodat ze kunnen duiken naar kokkels, mossels, krabben, zeesterren (die ze als geheel doorslikken). Trouwens, de omvang van de totale populatie (peiljaar 2020) ligt rond de vierhonderdduizend vogels en dit aantal gaat achteruit. Daarom staat de brileider als ‘gevoelig’ geclassificeerd op de rode lijst. Maar dit gegeven laat ik langs me heenglijden, want deze Blue Monday is toch al zo … blue … nou ja … grey … 

Met veel kabaal stroomt de boot leeg. Direct verlaat ik de Pontweg en sla rechtsaf, in oostelijke richting, naar Het Horntje. Daar fiets ik de Waddendijk op om buitendijks verder te gaan. Wat een heerlijk landschap is dit toch! Ik voel ontspanning en zet de vaart erin, met de wind in de rug. De zee is eindeloos weids, het zand van de kustlijn geeft het grijze landschap een subtiel oplichtende, gelige kleur. Bij Oudeschild moet ik even de dijk af, om de haven te ronden, maar daarna klim ik er direct weer op, om de Waddenzee in beeld te blijven houden. Ter hoogte van Oosterend staat een rij geparkeerde auto’s en er loopt een man te zeulen met zijn telescoop. Dit moet de hotspot zijn en, ja hoor, een paar honderd meter verderop klit op de dijk een groep vogelaars samen. Ik parkeer mijn fiets en nestel me tussen de outdoorkleding, de luxe camera’s en de tientallen professionele telescopen. Hier op de dijk staat voor tienduizenden euro’s aan materiaal uitgestald. Als ik de groep nauwkeuriger inventariseer, blijkt dat ik de enige ben zónder zo’n telescoop en dat voelt wel een beetje amateuristisch aan. Even heb je toch het idee dat je er niet helemaal bijhoort. 

Maar ik laat me niet kisten.

Onafgebroken tuurt de groep over de nog steeds mistige Waddenzee. Er zijn veel vogels te zien, vooral groepen gewone eiders. Maar, helaas, Zijne Koninklijke Zeldzaamheid geeft zich niet bloot. Ja, beste brileider, waar ben je? Ik luister naar de gesprekjes om me heen, want ik heb tips nodig, vogelnieuws, brileidernieuws. Fascinerend is dat trouwens, hoe groepen vogelaars functioneren. Je komt ad hoc samen maar voelt toch verbondenheid vanwege het gemeenschappelijke doel. Vogelaars zijn aardig, opgeruimd, positief, vredig (op een paar fanatiekelingen na die door roeien en ruiten gaan voor hun ornithologische bucketlist). Ze verwonderen en bewonderen, in een rustige, gefocuste sfeer. Vogels kijken is een goedmoedige vorm van jagen waarbij het uiteindelijk gaat om dat Ene Moment, dat altijd wel komt, vroeg of laat. Dan draaien de telescopen gebroederlijk in één richting en klinken er korte, aanvullende, voor buitenstaanders vage zinnetjes. Zoals: kijk rechts van die witte vlek op het water. Of: ga naar links vanaf de derde stok die uit het water steekt, voorbij de overhangende takken.

Maar hier op de waddendijk is dat Ene Moment nog niet aangebroken. Toch hangt er wel iets in de lucht. De vrouw die naast me staat roept bezwerend: ‘Vanochtend is ie gezien!’. Ze kijkt naar mijn verrekijker, of, beter gezegd, naar mijn afwezige telescoop en wenkt me. Ik mag door de hare kijken! En ik zie eiders, verbluffend gedetailleerd, maar nog steeds niet die inmiddels legendarische brileider. De vrouw steekt een hart onder mijn riem: ‘Jij gaat hem ook zien, echt waar!’. Ik hoop het van harte, want ik sta hier al bijna een uur en de kou trekt mijn botten in. Het zal me toch niet gaan gebeuren dat ik voor niets hierheen ben gereisd!

Er klinkt een kreetje. Loos alarm. Even zou je al die, op zich net zo fraaie, gewone eiders even weg willen sturen, zodat Die Ene overblijft. Maar naar vogels kijken is ook oefening in geduld, dat weet iedereen hier. Daarom blijven de telescopen onvermoeibaar heen en weer bewegen. Om het vacuüm te vullen zijn er korte gesprekjes. Iemand beweert dat de brileider door een storm richting Texel is geduwd. Of misschien is de eend wel een eigenwijze sukkel, zegt een ander. Of een loser, vult iemand lachend aan. En de stilte daalt weer in, tot, minuten later, een euforische siddering door de groep golft. Je hoort het aan de klank en het volume: dit is geen gewone siddering. ‘Daar is ie!’, roept een man uit. Kort daarna heeft de vrouw naast me hem ook in beeld. Ze mompelt tevreden en wenkt me. Weer mag ik gebruik maken van haar telescoop. Ja, daar is hij. Ten langen leste. Onmiskenbaar. Die bril. Het zwarte montuur. Meer hoef je niet te zien, alleen deze details zijn al genoeg. Dit is de brileider en niemand anders. En dan verdwijnt hij achter de golven en keert niet meer terug. Misschien duurde het maar zes, zeven seconden, maar het voelde als een bijna sacraal moment. Even werd de sluier opgelicht en verdween voor een paar tellen de kloof tussen subject en object. Als bewijsmateriaal meteen maar even een foto gemaakt van de foto die mijn buurvrouw maakte met haar supercamera. De zoektocht is klaar. Dank voor je aanwezigheid, bonte, exotische, verdwaalde vogel. Het ga je goed!